مطالب اخیر

بشر بعد از سنگ و گل،برای رفع سایر نیازهایش به فلز روی آورد.

نرم کردن فلزات به حضرت داود(ع)منسوب است .

در بین فلزات مس زودتر از بقیه فلزات بکار گرفته شد.

زیرا مس بصورت خالص در طبیعت موجود و استخراج و بهره برداری از آن ساده است.

درخشش و جلای مس خالص و رنگ جالب توجه سنگهای معدنی آن از دیگر علل اقبال زیاد به این فلزدر طول اعصار گذشته بوده است.

امروزه با استناد به مدارک غیرقابل انکار که از گوشه وکنار ایران یافت شده می توان شمال و مرکز ایران را جزء قدیمی ترین مراکز فلزکاری جهان دانست .

فلزکاران ایران از پیشگامان جهان باستان درکشف ذوب مس و  کار با آن بوده اند.

در قدیم استفاده از ظروف مسی و تزیینات با مس رواج بسیاری داشت .

اکنون با اینکه اقبال به مس و فرآورده های مسی رو به فزونی گذاشته ولی جای کار بسیاری دارد.

یکی از هنرهای دستی ایران که بیشتر در اصفهان رواج دارد قلم زنی بر مس می باشد.

در این مقاله با عنوان قلم زدنی بر مس با این هنر اصیل بیشتر آشنا می شویم.

مراحل اجرای قلم زنی بر مس

ابتدا ظرف مورد نظر انتخاب می‌شود. سپس ظروف با قیر پر می‌شوند. قیر مخصوص این کار را با گچ یا خاک مخلوط می‌کنند که نسبت این مخلوط در فصول مختلف متفاوت است. اگر ظرف مانند بشقاب و سینی مسطح باشد، پشت آنها را قیر می‌چسبانند. بعد از قیرگیری، استاد کار طرح را با مداد بر روی ظرف ترسیم می‌کند. سپس با قلمی بنام نیم بَر، طرح برروی ظرف حک می‌شود. باقیمانده نقش با قلم‌های دیگری که تعداد آنها به بیش از ۱۲۰ نوع می‌رسد بر روی ظرف قلم زنی می‌شود.

چگونه یک قلم‌ زنی خوب بخریم؟

انواع مختلف اشیاء قلم زنی مانند سینی، گلدان، مجمعه‌های بزرگ مسی، برنجی و انواع ظروف وجود دارند. هر اندازه که ظرف قلم زنی، نقش و نگار بیشتری داشته باشد، از نظر هنری ارزشمندتر محسوب می‌شود. اشیای قلم زنی را با مواد شیمایی نظافت نکنید. از به کار بردن سیم ظرفشویی برای جلا دادن به یک ظرف قلم ‌زنی شده اجتناب کنید.

معرق کاری نقش خیال بر قامت چوبی که کالبدش پرشده از رمز و راز آفرینش .
یکی از هنرهای دستی کشور ایران معرق کاری است.
درمعرق کاری تکه های ریز چوب،فلز،پارچه،کاشی و …به زیبایی و در شکل های متفاوت در کنار یکدیگر قرار می گیرند.
قدیمی ­ترین اثر معرق کشف شده در ایران، شانه­ ای چوبی مربوط به شهر سوختۀ زابل است.
قدمت آن به هزارۀ پنجم قبل از میلاد می­رسد.

قدیمی ­ترین نمونۀ موجود، مربوط به صندوق شاه اسماعیل در مقبره شیخ صفوی است.

امروزه معرق بیشتر به صورت تابلو و طرح آنها بر اساس نقاشی­ های آبرنگ و رنگ­ روغن و یاعکس میباشد.

انواع زمینه در معرق کاری چیست

معرق کاری هنر چیدمان اجزای ریز در کنار یکدیگر است.
اما این تکه های کوچک نمی توانندبه تنهایی استحکام لازم راداشته باشند.
بلکه می بایست بر روی سطحی قرار گیرند.
به سطحی که معرق بر روی آن انجام می شود زمینه گویند.
در معرق کاری به طور معمول دو نوع زمینه مورد استفاده قرار می گیرد.

•  معرق زمینه چوب

• معرق زمینه پلی استر

معرق در هر زمینه ای که کار شود می تواند به صورت تزئینی و یا کاربردی به کار گرفته شود .
تنها چیزی که می توان ارزش معرق کاری را بیشتر کند تکه های چوب به کار رفته در آن است.
این تکه هاباید سالم و بدون ترک خوردگی و ضخامتی بین ۲ تا ۳ میلیمتر داشته باشند.
بدیهی است هر چه چوب خشک تر باشد بهتر است و امکان ترک خوردن در آینده وجود ندارد.

مراحل ساخت معرق چوب

• طرح نقشه

ابتداطرح نقشه به وسیله‌ی طراح کشیده و یا پرینت گرفته می شود.

سپس آن را روی یک تخته‌ی سه لایی به وسیله‌ی چسب فوری می‌چسبانند. ترکیب فوق را در اصطلاح مدل می‌گویند.

• خرد کردن مدل

در این مرحله مدل را روی چوب فوفل درز شده به وسیله‌ی میخ سایه نصب می‌کنند.

بعداز آن این ترکیب را روی تخته‌ی پیشکار قرار می‌دهند و به وسیله‌ی اره‌ی مویی به قطعه‌های مختلف می‌برند.

• نصب و قطعه‌های خرد شده

مجموعه‌ی قطعه‌های خرد شده را براساس طرح نقشه روی یک تخته‌ی ۱۸ میلی‌متری، چند سه لایی یا تخته‌ی پشتکار، که یک قطعه نایلون سطح آن را پوشانیده است کنار یکدیگر قرار می‌دهند و به وسیله‌ی میخ سایه به تخته‌ی مذکور نصب می‌کنند.

• دوربری نقش‌ها

هر یک از قطعه‌های خرد شده را، که شامل قسمتی از زمینه و نقشه است، با برداشتن میخ سایه از روی تخته‌ی پشتکار جدا می‌کنند و روی پیشکار قرار می‌دهند و خطوط مربوط به نقش‌ها را دوربری می‌کنند.

• تهیه و نصب زمینه‌ی اصلی

در این مرحله تخته‌ی سه لایی را که روی چوب فوفل یا گردوی زمینه قرار گرفته، برمی‌دارند و قسمتی از زمینه‌ی اصلی نمایان می‌شود.

سپس این قطعه‌ی فوفل را در جای خود مطابق نقشه روی تخته‌ی پشتکار به وسیله‌ی میخ سایه موقتاً نصب می‌کنند.

• انتقال نقش‌ها بر روی چوب‌های صنعتی

بعد از مرحله‌ی قبل، باقی مانده‌ی قطعه‌های خرد شده را که شامل یک قسمت از نقش‌های اصلی و تخته‌ی سه لایی است از چوب فوفل که در زیر این مجموعه قرار دارد جدا می‌کنند.

چوب فوفل را کنار می‌گذارند و تخته‌ی سه لایی نقشه را به عنوان الگو استفاده می‌کنند.

با انتخاب رنگ چوب، الگو را روی آن قرار می‌دهند و دوربری می‌کنند و بدین ترتیب عین نقش مورد نظر را با نوع و رنگ انتخابی به وجود می‌آورند و آن را بر جای اصلی خود، که در میان زمینه خالــــی است، روی تخته‌ی پشتکار قرار می دهند.

بدین ترتیب با این روش همه‌ی نقش‌های خرد شده را از رنگ‌های مختلف چوب، صدف و عاج تهیه و جایگزین مدل می کنند.

• اتصال نقش‌ها

بعد از جایگزین شدن نقش‌های رنگی به جای مدل اولیه، از سریشم و پودر حمرا مایع غلیظ و چسبنده‌ای تهیه می‌کنند و به وسیله‌ی انگشت سبابه روی تمام شیارهای بین نقش‌ها می‌زنند. بدین طریق تمام قطعه‌ها به هم چسبیده و ثابت می‌شود. در این مرحله میخ‌های سایه را از روی نقش‌ها برمی‌دارند. پس از چسبیدن نقش ها، نایلونی که قبلاً در زیر کار و روی تخته‌ی پشتکار قرار داده‌اند برمی‌دارند و نقش‌های چسبیده شده را برمی‌گردانند و پشت آن‌ها را سمباده‌ی نرم می‌کشند و بدین ترتیب چسب هایی را که از میان شیارها به پشتکار نفوذ کرده پاک می‌کنند.

• پرس کردن

این مرحله از کار در سه بخش انجام می گیرد:
الف) سطح تخته‌ی پشتکار را به وسیله‌ی کاردک به چسب گرم آغشته می‌کنند و سپس نقشه‌ی معرق شده را روی آن می‌چسبانند و برای ثابت نگاه‌داشتن آن دو میخ سنجاقی در بالا و پایین آن نصب می کنند.
ب) ابتدا یک قطعه‌ی نایلون و سپس یک پتوی دولا را روی نقشه‌ی معرق شده قرار می‌دهند. این عمل برای جلوگیری از خرد شدن نقشه در زیر فشار دستگاه می‌باشد.
ج) ترکیب فوق را در میان دستگاه پرس قرار داده و آن را تنظیم کرده و تحت فشار قرار می‌دهند.

• دوربری کناره

بعد از پرس شدن، اگر شئ مورد نظر دارای اضلاعی ناصاف باشد، برای برطرف کردن آن، نخست طول و عرض آن را به وسیله‌ی انطباق با گونیا صاف می‌سازند و سپس در میان گیره قرار می‌دهند و اضلاع گونیا شده را رنده می‌کنند.

• پرداخت

به دلیل متفاوت بودن ضخامت چوب‌های صنعتی، سطح نقش‌های معرق شده یکسان نیست و به منظور رفع آن با ماشین سمباده‌ی شماره‌ی ۴۰ کاغذی آن را می‌سایند و این عمل تا مرحله‌ای که همه‌ی نقش‌ها دریک سطح یکسان قرار بگیرند ادامه دارد. لازم به توضیح است که اگر ماشین سمباده در دسترس قرار نداشت درصورتی که صدف یا عاج در معرق به کار برده نشده باشد می‌توان از وسیله‌ای به نام چوب‌ساب استفاده کرد.

• لیسه زدن و پرداخت مجدد

پس از پرداخت سطح کار، براده‌های چوب برصفحه‌ی شئ پراکنده هستند که به وسیله‌ی لیسه جمع آوری می‌شوند و مجدداً با سمباده‌ی شماره‌ی ۱ سطح شئ را صیقل می‌دهند. این عمل تا مرحله‌ای ادامه دارد که انگشت بر سطح شئ معرق شده بلغزد.

• مرحله‌ی کاربرد پلی‌استر

این بخش از کار در سه مرحله انجام می شود:

الف) محیط شئ را به وسیله‌ی نوار چسب کاغذی به طریقی که ۲یا ۳ میلی‌متر آن از سطح شئ بالاتر قرارمی‌گیرد می‌چسبانیم.

ب) مخلوط پلی استرآماده شده را به طور یکنواخت روی صفحه‌ی مورد نظر می‌ریزند و سپس آن را به وسیله‌ی یک شانه‌ی کوچک روی تمام سطح پخش می‌کنند تا کاملاً زمینه و سطح نقش‌های معرق شده را بپوشاند. هم‌چنین برای سهولت کار می‌توان پلی‌استر را به وسیله‌ی پمپ بادی بر سطح شئ پاشید.

ج) پس از ۲۴ ساعت، پلی‌استر روی شئ خشک شده که برای ظاهر ساختن نقش‌ها از زیر پلی‌استر، سطح آن را به وسیله‌ی سمباده‌ی لرزان که صفحه‌ی سمباده‌ی شماره‌ی ۴۰ به آن متصل است می‌سایند و مجدداً، برای شفافیت بیشتر، قشری پلی‌استر خالص بر سطح آن می‌پاشند که به هنگام خشک شدن حباب هایی روی آن ظاهر می‌شود و برای از میان برداشتن آن‌ها از صفحه‌ی سمباده‌ی شماره‌ی ۴۰۰ آبی استفاده می‌کنند.

•  آخرین مرحله‌ی پرداخت

در این مرحله به وسیله‌ی دستگاه پرداخت که صفحه‌ی نمد به آن متصل شده است و با به کار بردن مواد جلا دهنده سطح کار را پرداخت می‌کنند. برای جلای بیش‌تر صفحه‌ی نمد نرم‌تری (نمد پوست بره ای) بر سر دستگاه وصل کرده و با استفاده از ماده‌ی سفید رنگی به نام پل شیری سطح مورد نظر را پرداخت می‌کنند.

• کیلر

در مواقعی که شئ معرق‌کاری شده از کیفیت بالایی برخوردار نباشد، برای حفاظت و جلای آن به جای پلی‌استر از کیلر استفاده می‌شود که طریق مصرف آن در پنج مرحله به شرح زیر می باشد:

الف) نخستین نکته‌ی مهم، انتخاب کیلر براق است و مقدار مصرف آن، اندازه‌ی مشخصی ندارد و می‌توان به مقدار دلخواه از آن استفاده کرد.

ب) غلظت این ماده برای پاشیدن روی کار زیاد است و به همین دلیل آن را با مقداری تینر فوری مخلوط می‌کنند که رقیق‌تر شود.

ج) درون یک ظرف گود مقداری از ترکیب فوق را می‌ریزند و به وسیله‌ی پیستوله (فوتک)، به طریقی که لوله‌ی بزرگ آن به صورت عمودی و حداقل ۵ سانتی‌متر داخل مایع باشد قرار می‌دهند و درون لوله‌ی کوچک‌تر که به صورت افقی قرار گرفته است، می دمند و بدین ترتیب مایع درون ظرف را می‌توان بر سطح کار به طور یکنواخت پاشید. در این مرحله نکته‌ی مورد توجه این است که اگر بعد از دمیدن به درون پیستوله کیلر پاشیده نشد حتماً غلظت مایع زیاد است که در این صورت مجدداً کمی تینر فوری به آن اضافه می‌کنند. هم‌چنین برای سهولت کار می‌توان از پمپ بادی برای افشاندن کیلر استفاده کرد.

د) پس از خشک شدن،به وسیله‌ی انگشتان قطراتی از آب را بر سطح کار می‌پاشند.
در ادامه سمباده‌ی شماره‌ی ۴۰۰ (پوسته آب) را روی آن می‌کشند.
بدین ترتیب حباب‌های ریزی که ایجاد شده از بین می رود.

ه) در خاتمه یک قشر نازک دیگر از کیلر بر سطح کار می‌پاشند.

رفع اشکال انحنا و خمیدگی که در اغلب تابلوهای روی چوب پیش می آید:

چوب و رنگ یا لاک به یک اندازه قابلیت جذب رطوبت را ندارند وپس از چندی سطح تابلو تاب برمی‌دارد.
روی تابلو که رنگ یا لاک قرار دارد کمتر از قسمت پشت آن که پوششی ندارد رطوبت را جذب می‌کنند.
درنتیجه منجر به انبساطی نابرابر در دو طرف می شود.

اگر پشت تابلو را باموم یا صمغ و یا لایه نازک ازلاکی که روی تابلو قرار گرفته بپوشانند مشکل حل میشود.

وسایل و ابزار مورد نیاز برای معرق کاری

کمان اره مویی،تیغ اره مویی،چکش،کاردک،تیزک،میخکش،میخ سایه،تخته پیشکار،میزکار،سوهان،گیره،پیچ دستی،تخته سمباده،کاتر،دریل دستی وگونیا.

مصالح مورد نیاز برای معرق کاری:

چوب‌های مختلف درختان، چسب چوب، چسب فوری، چسب کالک، تخته سه لایی و زیرکار، چسب کاغذی.

وسایل و ابزار کاررنگ کاری معرق:

دستگاه ماشین پوست(صفحه دیسک)، دستگاه پولیش، دستگاه سمباده لرزان، پمپ باد و پیسوله، لیسه.

مصالح کار رنگ کاری معرق:

پلی استر، سیلرکیلر، پودرهای رنگی، خمیر مشکی، سمباده پارچه‌ای، تینر فوری و چسب پاتکس.

برای اجرا و ساخت تابلوهای معرق نیاز به مکان و فضای خاصی نیست.
وجود نور کافی، میز کار و صندلی مناسب تنها شرایط لازم برای مکان کار است.
اجرای تابلوهای معرق نیازمند ابزارهای صنعتی و مکان‌های ویژه نمی‌باشد.
پلی استر و رنگ کاری تابلوهای معرق،با استفاده از مواد شیمیایی انجام می‌گیرد.
بنابراین داشتن مکانی باسیستم تهویه مناسب و وجود آبشار رنگ و رعایت کامل اصول ایمنی ضروری به نظر می‌رسد.

ایرانیان از دیر باز به خاندان عصمت و طهارت ارادت داشته و دارند.
اکثر مردم این سرزمین ،شیعه هستند و به اماکن مذهبی ازقبیل امامزاده ها و مساجد زیاد مراجعه می کنند.
در فضای ملکوتی این اماکن مقدس،حسی آرامشبخش به انسان دست می دهد.
یکی از اجزای لاینفک این مکان ها کاشیکاری های بسیار زیبا است .
رنگها و نقوشی بسیار زیبا و روح نواز همراه باعباراتی مقدس که باخطوط زیبای ایرانی و اسلامی مزین شده اند.
در سالیان گذشته درهمه جاحتی خانه ها و اماکن عمومی میتوانستیم جلوه هایی از این هنر اصیل را ببینیم.
ولی اکنون نام این هنر به جایگاههای مذهبی محدود گشته است.
دراین مقاله باعنوان کاشیکاری یادآور آرامش بیشتر با این هنر آشنا می شویم.

کاشی چیست؟

به قطعه سنگی مصنوعی که برای تزئینات داخل و خارج ساختمان (بویژه در اماکن مذهبی) و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت به کار می‌رود کاشی می گویند. اندازه طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند میلی‌متر است. یک روی آن دارای سطحی شیشه‌ای بوده و کاملاًّ صاف و صیقلی می‌باشد.

واژه کاشی از نام شهر کاشان اقتباس شده که از اوایل دوران اسلامی به عنوان مرکز صنعت سفال‌سازی و کاشیکاری مشهور بوده است.

روش ساخت کاشی

1. در ابتدای کار مصالح کاشیکاری و ساخت کاشی را انتخاب و آماده می نمایند.

   این مواد عبارتند از خاک رس که باید مواد زایدآن را جدا و شستشو دهند.

2. در مرحله بعد خاک با آب مخلوط و گل درست می شود.

   هنگام مخلوط شدن آب با خاک باید تمام ذرات خاک رس در مجاورت آب قرار گرفته تا قابلیت شکل گیری داشته باشد.

   برای جلوگیری از تغییرحجم و پیچیدن قطعه در هنگام پختن مقداری سنگ چخماق آسیاب شده به آن اضافه می‌کنند.

3. مرحله سوم شکل دادن است. شکل دادن اغلب به وسیله فشار و پرس صورت می‌گیرد.

4. پس از شکل دادن گل باید آن را خشک کنند.

   اگر قطعه به خوبی خشک نشود یابه سرعت خشک شود ترک می‌خورد یا می‌پیچد یا تغییر حجم می‌دهد.

   برای خشک کردن قطعات مرغوب از تونل هوای گرم استفاده می‌نمایند.

5. در این مرحله کاشی در دو نوبت پخته می‌شود.

6. لعاب دادن روی کاشی: پس از مرحله اول پخت قطعه را از کوره خارج می نمایندو روی آن لعاب می‌پاشند.

   اگر کاشی گل دار باشد قبل از لعاب پاشیدن گل‌های مخصوص که از جنس لعاب بوده برسطح قطعه چسبانده روی آن لعاب می‌پاشند.

7. قطعات لعاب کاری شده رادوباره به کوره می‌برند و مرحله دوم پخت را انجام می‌دهند.

   لعاب روی سفال در اثر حرارت جاری شده و توی سوراخ‌های قطعه سفالی نفوذ کرده و با آن یکپارچه می‌شود.

8. سپس کاشی‌ها درجه بندی می‌شوند و بعد از بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شوند .

انواع کاشیهای تزیینی

کاشیکاری به صورت هنر تزئینی در کشورهای اسلامی به اوج شکوفایی خود رسید و یکی از ویژگی‌های برجسته معماری اسلامی به‌شمار می‌رود کاشی‌های که برای تزئین عمارات به کار می‌رود به شرح زیر هستند:

1. کاشی معرق: با تلفیق تکه‌های کوچک گوناگون ساخته می‌شود که به اساس طرح اصل یکایک تراشیده می‌شود و در جای معین آن نصب می‌گردد.

2. کاشی معقلی: دارای طرح‌های هندسی است و از تلفیق اشکال هندسی ساخته می‌شود.

3. کاشی مشبک: که به عنوان پنجره استفاده می شوند.

4. کاشی گره: براساس خطوط هندسی ساخته می شود.

5. کاشی خشتی (هفت رنگ): از تلفیق خشت‌های ظریف لعاب دار که هریک از آن‌ها بخشی از طرح کلی را در بر دارد ساخته می‌شوند.

میناکاری،هنری است با قدمت چند هزار سال که آثاری بسیار زیبا و گرانقدر را در پیشینه داراست .
موزه های ایران و جهان آراسته با این هنر گرانبهاست .
خاک را با رنگ و آتش کیمیا کنیم عنوان مقاله ای است با موضوع میناکاری این هنرجادویی!

 

پیشینه میناکاری

گشت و گذار در کتب تاریخی برای هنر میناکاری پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال مشخص می نماید .

هنری که برای زیبایی بخشیدن به زیور آلات و ظروف مختلف از آن استفاده می‌شده‌است.

این هنر ترکیبی از آتش و رنگ و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته و نقش‌های زیبایی را می‌آفریند.

به گفته برخی کارشناسان این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشور‌ها رفته‌است.

البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشینه‌ای بسیار طولانی دارند.

نمونه های تاریخی میناکاری

• شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد که درقبرس یافت شده و نمونه‌ای از میناکاری مرصع است.

• مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد است.

• یک جفت گوشواره طلا در نهاوند که سبک زرگری آن به سده هفتم تاهشتم پیش از میلادمربوط است.

• بازوبندی ازطلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده برروی آن که مربوط به دوران هخامنشیان است.
  درحال حاضر این اثرباستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.

یافتن تعداد زیادظروف برنجی و میناکاری نشان دهنده رشد بسیاراین هنر دردوره سلجوقیان بوده است.

نکته قابل توجه اینکه این آثار به کشور‌های همسایه نیز فرستاده می‌شده‌است.

یکی از نمونه‌های ارزشمند این دوره میناکاری بر روی نقره «سینی آلب ارسلان»است.

این اثر ارزشمند در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری می‌شود.

مراحل تهیه اثر میناکاری

• تهیه ورق یا زیرساخت (خم کاری و چکش کاری )

• تمیز کردن سطح زیر ساخت با نمک و سرکه،جوهر گوگرد (اسیدسولفوریک)،صابون، الیاف فلزی، سمباده و آب نمک

• آماده کردن لعاب

• لعاب کاری با دو روش اسپری و دستی و غرقاب

• پختن لعاب

• آماده سازی رنگ

• انتقال طرح بر روی لعاب

• نقاشی

• پخت نقاشی

• لعاب کاری نهایی و تکمیل کاری

راه های تشخیص یک میناکاری مرغوب

وقتی کالایی قیمت بالایی داشته باشد قطعا افرادی سودجو اقدام به تولید بی کیفیت و قلابی آن می نمایند .اگرقصد خرید این هنر ارزشمند را دارید با رعایت موارد زیر می توانید محصول مرغوب این هنر را به درستی تشخیص دهید.

جنس و ظاهر

معمولا میناکاری روی مس صورت می گیرد. باید بدانید که مس مرغوب وزن بیشتری هم دارد؛ پس راحت ترین روش این است که محصول مورد نظر را در دست تان بگیرید و وزن آن را بسنجید.اگر وزن به تناسب اندازه کار جور نبود پس مس آن مرغوبیت کمتری دارد و باید ارزان تر باشد. شما می توانید این کار را با قیمتی ارزان تر بخرید؛ اما باید نسبت به عواقب آن به ویژه از دست رفتن شکل اولیه ظرف یا همان دفرم شدن آگاه باشید.

در مرحله بعد روی سطح کار دست بکشید. اگر کاملا صاف و براق یا به اصطلاح شیشه ای بود دست روی کار مرغوبی گذاشته اید که همه چیز تمام است. اگر سطح کار زبر بود به این معناست که لعاب مینا در اثر دمای بیش از حد کوره یا زمان طولانی ماندگاری ظرف در کوره سوخته است. البته استفاده از رنگ های نامرغوب نیز می تواند موجب زبری سطح کار شود. حواس تان به ترک، پریدگی، پوسته، حباب، سوراخ و … نیز باشد.

پشت کار نیز باید لعاب مرغوب و با کیفیت و بدون زدگی و تَرک خوردگی داشته باشد. زیرساخت مینا هم باید یک‌ نواخت و یک‌تکه باشد و  قسمت‌های زاید در آن دیده نشود. به لبه های زیرساخت نیز توجه کنید که باید عاری از رنگ سبز و بدون تَرک و فاقد قسمت تیز و برنده باشد.

صاف و یک‌دست بودن سطح اتکای ظرف نیز نکته مهمی در تشخیص مینای مرغوب به شمار می رود.

رنگ و نقوش

در میناکاری از نقوش سنتی مانند اسلیمی، ختایی،گل و مرغ و ترکیب آنها استفاده می شود. ظرافت طراحی و تنوع رنگ بالا ارزش کار را بالا می برد و استفاده از رنگی خاص مانند زیر مجموعه های رنگ قرمز یا ارغوانی نیز قیمت را بالا می برند چرا که پودر طلا یکی از مواد مورد استفاده در آنهاست.

ضخامت رنگ در نقاشی و تزیین مینا یکنواخت است و نباید رنگ‌های آن در مرزِ طرح‌ها، در هم ادغام شده باشند. نقوش مینای مرغوب اصالت ایرانی دارند و در رنگ‌گذاری آنها طرح اصلی حفظ و قلم‌گیری با نهایت دقت انجام می شود. نقش‌ها بایستی تمیز و با ظرافت پیاده شده باشند.

شناسنامه

شناسنامه اعتبار یک محصول در بازار است. برای تشخیص میناکاری مرغوب به دنبال شناسنامه آن باشید؛ توضیحاتی در مورد محصول، سازنده آن و گارانتی. باید بدانید که این ظرف میناکاری شده از کجا آمده، به دست چه کسی یا چه مجموعه ای ساخته شده و یا تحت عنوان کدام نام تجاری تولید می شود و کدام مجموعه در مورد کیفیت آن پاسخگو است؟ اثر مینای اصیل و مرغوب اصطلاحا رقم دارد و نام هنرمند، تاریخ و محل ساخت نیز بر روی آن دیده می شود.

امیدواریم با خواندن مقاله خاک را با رنگ و آتش کیمبا کنیم بیشتر با میناکاری آشنا شده باشید.

بهترین آثار هنرمندان معاصر در زمینه میناکاری را می توانید از سایت نیلگون نما به صورت اینترنتی تهیه کنید.

هنرمندایرانی،همواره با کارهنری اش،مقصودی را بیان داشته و رمز و رازی را آشکار ساخته است.

یکی از این هنرها،قلمکاری می باشد.کمتر کسی است که با پارچه های قلمکاری شده خاطره ای نداشته باشد.

دراین مقاله باعنوان قلم کاری خاطره ای به وسعت خیال بیشتر با این هنر اصیل ایرانی آشنا می شویم.

برای خرید و استفاده از سفره قلمکار چه نکاتی را باید رعایت کرد ؟

با توجه به گرانی و کمیابی نخ و پارچه ابریشم طبیعی و نیز پنبه،  امروزه بیشتر روی پارچه کرباس و متقال ایرانی و حتی چلوار و کتان خارجی قلمکاری می‌شود.

 برای خرید سفره قلمکاری شده علاوه بر قیمت خوب است به مواردی دقت و توجه شود:

• جنس سفره قلمکاری شده بایدنخی و از پنبه یا ابریشم باشد.
   در این صورت رنگ به خوبی روی پارچه می‌نشیند و نقش‌ها بدون نقص ایجاد می‌شوند و رنگ‌ها نیز پخش نمی‌شوند.

• از رنگ‌های طبیعی استفاده شده باشد.
  رنگ طبیعی ماندگاری و زیبایی خاص و متفاوتی دارد و در کنار رنگ‌‌آمیزی درست ودقیق،به سفره قلمکاری ارزش وبهامی‌دهد.

• پارچه قلمکاری شده تنوع رنگ داشته باشد که نشان‌دهنده خلاقیت هنری خالق اثر است و از نظر روان‌شناسی و زیباشناسی نیز انسان را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین به ترکیب رنگ‌های سرد و گرم توجه کنید.

• پارچه های قلمکاری به موجب بهره گیری از الیاف طبیعی (پنبه، ابریشم) و رنگهای گیاهی لازم است در مدت زمان طولانی در مکانهای گرم/نمناک نگهداری نگردد، بدین منظور توصیه میشود هر از چند گاهی پس از مدت زمانی حدودا ۲ تا ۳ ماهه این پارچه ها در صورتی که در محیطی بسته قرار دارد، باز شده و در معرض هوای آزاد قرار گیرد تا اینکه از حمله حشرات مضر و پوسیدگی در امان باشد.

• تا حد ممکن شستشو توسط دست صورت گیرد .

• حداکثر در آب ۳۰ درجه سانتی گراد شستشو انجام شود.

• ترجیحا از رنگین شویه ها و یا شامپو به منظور شوینده استفاده شود. (از سفیدکننده ها و یا شوینده های قوی جهت اسیب نرسیدن به بافت الیاف طبیعی استفاده نشود)؛

  – هنگام اتوکشی، حرارت متوسط انتخاب شود.

امیدواریم توانسته باشیم با مقاله قلم کاری خاطره ای به وسعت خیال شما را با این هنر اصیل آشنا نماییم .

صد نقش بر استخوانم افکند ز داغ   گویا که لب لعل تو خاتم بند است

 

صنایع دستی کشورعزیزمان ایران گنجینه‌ای باارزش ازفرهنگ و هنر و تمدن ایرانیان است.

یکی از این هنر‌ها،هنرخاتم کاری است. هنری دارای اصالت وپیشینه.

در این مقاله با این هنر بیشتر آشنا می شویم.

 

خاتم کاری چیست ؟

خاتم کاری هنری دارای اصالت و پیشینه تاریخی است که ارزش زیادی بین ایرانیان و حتی توریست‌ها داراست.

ترکیبی ازچندضلعی‌های منظم باتعداد اضلاع متفاوت(سه،پنج،شش،هفت،هشت یاده ضلعی)که بااستفاده ازمواد اولیه گوناگون در رنگ‌های مختلف ساخته می‌شود ،راخاتم می گویند.

خاتم کاری هنر‌ی دقیق و پرکار است که سازنده‌ی آن باید ازدقت و حوصله‌ی زیادی برخوردار باشد.

در خاتم کاری هرچه طرح‌ها ریزتر باشند خاتم مرغوب‌تر و با ارزش‌تر است.

در لغتنامه‌ی دهخدا فردی که خاتم را می‌سازداینگونه معرفی شده است:«آنکه پاره‌های استخوان را درچوب بانقش ونگاربنشاند راخاتم سازگویند».

در دائرهالمعارف فارسی دربارهٔ خاتم‌کاری و خاتم‌سازی آمده‌است: «هنر آراستن سطح اشیاء به صورتی شبیه موزائیک، با مثلث‌های کوچک».

تاریخچه خاتم کاری

خاتم کاری هنری دارای اصالت و پیشینه. هنر خاتم کاری به شیوه امروزی قبل از صفویه و در زمان ایلخانان مغول از چین به ایران آمده است.در ایران هم پیش اسلام،در مواردی خاتم کاری انجام می گرفته است.
آثار خاتم کاری در اصفهان از دوره سلجوقیان باقی مانده است.

 

برخی آثار تاریخی خاتم کاری در ایران :

• درب شبستان مسجد جامع اصفهان
• مسجد مصری در جهانباره
• منبر مسجد جامع عتیق شیراز با قدمت بیش از هزار سال با استفاده از چوب یکرنگ
• سقف ایوان اصلی مسجد جامع عتیق شیراز

در موزه های جهان، انواع مختلف خاتم های مرغوب ایران وجود دارد  از جمله:

• تخته شطرنج خاتم کاری شده ای که در موزه “بناکی” در شهر آتن نگه داری می شود و در زمره بهترین نمونه خاتم عصر صفوی است.
•   میز خاتم ساخته شده توسط هنرمندی به نام حبیب الله در سال ۱۵۹۱ میلادی ( ۹۹۹ هجری قمری) از درهای چوب گردو که با استخوان و چوبهای مختلف روکش شده و اینک در موزه دولتی برلین نگاهداری می شود .
• منبر چوبی مسجد لنبان اصفهان با اشکال مختلف هندسی و اجزای نقره ای که ظاهرا در سال ۱۷۰۲ میلادی ( ۱۱۱۴ هجری قمری) ساخته شده است.

مواد اولیه‌ی مورد نیاز در ساخت خاتم

۱- دستگاه مخصوص برای بریدن مصالح چوبی

۲- انواع چوب(آبنوس – فوفل – گردو – بقم – عناب – نارنج – کهکم – کبوده)

۳- انواع استخوان(استخوان و عاج فیل – استخوان شتر – استخوان اسب)

۴- مفتول‌های فلزی(برنج – آلومینیوم و بعضاً نقره)

۵- صدف

۶- نخ پرک

۷- سریشم

۸- لاک

۹- ابزار عمومی شامل چکش، اره،‌ اره فلکه،‌ دریل و مته، دستگاه دینام و…

۱۰- ابزار اصلی و مخصوص شامل انواع اره‌ها، انواع سوهان، انواع رنده، پرس، تیره‌دار یا خط‌کش قفل، مقار، انواع تنگ‌ها، چسب‌های مخصوص و …

مراحل تولید خاتم

1. تهیه انواع استخوان‌ها و چوب‌ها در رنگ‌های مختلف و برش با ابزار مخصوص به طول ۳۰ سانتیمتر و قطر ۱تا ۵/۲میلی‌متر.
2. تهیه مثلث‌هایی از آن‌ها و سوهان کاری به طوری که تمام اضلاع آن به حالت و اندازه‌ی دلخواه درآید.
3. سپس برای تکمیل طرح از مفتول‌های سیمی که به صورت مثلثی بوده، کمک می‌گیرند.
4. کشیده شدن شکل مورد نظر توسط استاد
5. سپس این مثلث ها‌ی چوبی، استخوانی و فلزی با دستان هنرمند خاتم ساز در کنار هم به وسیله سریشم قرار داده و چسبانده می‌شود و به وسیله نخ محکم می‌گردند که در این مرحله اصطلاحاً «پره» درست می‌شود.
6. پس از چندساعت نخ‌ها را باز می‌کنند و اضلاع طرح سوهان‌کاری شده و چهار عدد از پره‌های ساخته شده را در کنار هم قرار می‌دهند و مجدداً با چسب به هم می‌چسبانند که در نتیجه‌ی این کار «توگلو» به دست می‌آید.
7. پس از آن به مرحله‌ی گل پیچی می‌رسیم که با کمک سیم مفتولی به نام شمسه طرح‌های ستاره‌ای ایجاد شده و در زیر فشار و پرس قرار می‌گیرند و در اطراف آن لایه‌های نازک چوب چسبانده می‌شود. جالب است که تا خاتم کاری به این مرحله برسد بیش از ۴۰۰ مرحله کاری پشت سر گذاشته شده است.
8. سپس خاتم‌ها با توجه به اندازه، رنگ و طرح با چسب مخصوص پوشانده شده و تمامی سطح بعد از تکمیل طرح و قرینه سازی با خاتم تزیین می‌شود و در نهایت سطح خاتم ساییده و صاف شده و با مواد مخصوص جلا داده می‌شود.

به محصولاتی که تمام یا بخشی از ساخت آنها با دست انجام می گیرد صنایع دستی گفته می شود.

قدمت صنایع دستی در ایران به چند هزار سال می رسد.

تا به حال ۲۴ دسته شامل ۳۷۰ رشته در این زمینه به ثبت رسیده است .

در کشور ایران حدود دو میلیون صنعتگر و هنرمند در این زمینه مشغول به کار هستند.

مشکل اینجاست که صنایع دستی ایران در کشور ما غریب است و جایگاه کمی درسبد کالای خانوار دارد.

برای هدیه دادن از صنایع دستی ایرانی استفاده کنیم عنوان این مقاله است.

باشد که بتوانیم در این راه قدمی برداریم .

 

جایگاه صنایع دستی در ایران

 

هنرصنایع دستی هنری آمیخته بازندگی روزمره ما ایرانیهاست.

از فرش وگلیم گرفته تا معرق و منبت ومینا کاری وخاتم کاری و …

مسابقات فرهنگی و هنری آموزش و پرورش در بخش صنایع دستی باعث شده حداقل با نام بعضی از آنها آشنا شویم . کلاس های اداره ارشاد و بخش خصوصی به ترویج آن کمک های اندکی داشته اند .

ولی آن چه مسلم است رواج تولید صنایع دستی روز به روز کم رنگ تر و جایگاه آن در سبد خانوار جزیی تر می شود .

 

صنعت صنایع دستی پلی میان فرهنگ و اقتصاد

 

هنری که چه به صورت فردی و چه به صورت گروهی و یا در کارگاهی کوچک و بدون نیاز به لوازم و فناوری های پیشرفته و با سرمایه گذاری اندک، می تواند بهره وری بالایی داشته باشد.

برای درک نقش پر رنگ صنایع دستی در اقتصاد یک کشور می توان به درآمد سالانه بیش از ۲۵ میلیارد دلاری چین از فروش و صادرات صنایع دستی اشاره کرد.

این درحالی است که با توجه به ظرفیت دو میلیارد دلاری ایران در بخش صادرات صنایع دستی در سال به گفته علی اصغر مونسان معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و با توجه به فرهنگ غنی و آداب و رسوم متنوع در ایران، صنایع دستی کشورمان چه از لحاظ تنوع و چه از لحاظ زیبایی و کیفیت، بالاتر از صنایع دستی چین قرار دارد.

اگر خرید و فروش این محصولات در داخل کشور رواج پیدا کند با توجه به پیشینه ی غنی و هنردوستی ایرانیان قطعا کمک بسیار بزرگی به اقتصاد خواهد شد.

علل کم شدن فروش صنایع دستی ایرانی

 

1. واردات اجناس بی کیفیت و ارزان

   حتما شما هم در سفرهایتان به مناطق توریستی ایران به دستفروش‌هایی که مانتو و شال‌های خنک تابستانی، بادبزن، حصیر و کالاهای ارزان‌قیمت مشابه دیگری می‌فروشند برخورد کرده‌اید. اگر برچسب این کالاها را با دقت نگاه کنید، متوجه می‌شوید که بیشتر آنها ساخت کشورهایی مثل هند، چین و تایلند هستند.

2. تحریم !

   توریست‌ها به خاطر تحریم ایران، نمی‌توانند در کشور ما از «مَستر کارت» استفاده کنند و این مشکل زمانی دوچندان می‌شود که آن‌ها پول نقد نیز به همراه خود نمی‌آورند به همین دلیل نمی‌توانند خریدی در ایران انجام دهند.

3. گردشگر درجه یک به ایران نمی‌آید!

   بیشتر گردشگرانی که ایران را برای سفر انتخاب می‌کنند، گردشگر درجه دو یا سه هستند که با سنین بالای ۵۰ و ۶۰ سال فقط برای دیدن آثار تاریخی به ایران می‌آیند تا عکس یادگاری بگیرند و سوغاتی کوچکی برای خود به یادگار ببرند و یا در کشور خود به دیگران هدیه دهند.

   بیشتر آنها می گویند ما می‌خواهیم سوغاتی از ایران بخریم که بسیار کم حجم باشد، وزن و هزینه زیادی هم برایشان نداشته باشد.

4. صنایع دستی ایرانی، بسته‌بندی مناسب ندارند
   

   تعدادکمی ازصنایع دستی دارای بسته‌بندی استانداردومطلوب است.
   مادرحداینکه یک صنایع دستی را داخل یک جعبه قراردهیم و آن را به مشتری بفروشیم، بسته‌بندی را انجام می‌دهیم،این درحالی است که برای هر رشته و محصول،بایدبسته‌بندی ویژه داشته باشیم.

5. گران بودن !

   ایرانیان به تولیدمحصول باکیفیت شهره بوده‌اند.
   دررقابت بامحصولات خارجی که دارای کیفیت پایین ودرنتیجه قیمت ارزان هستندیابایدبه ورشکستگی تن بدهندویا ازکیفیت بکاهند.
   اما متٱسفانه در روزگار ما منافع زودگذر باعث شده برخی از تولیدکنندگان از کیفیت کالای خود بکاهند.
   تشویق تولیدکنندگان کالای باکیفیت درکنار صادرکنندگان باید بیش از گذشته موردتوجه قرار گیرد.

6. تبلیغات کم

   معرفی بیش از پیش صنایع دستی و جشنواره های مختلف می تواند نقش بسیار مهمی در گسترش آن داشته باشد.

7. توجه کم متولیان امرواگذاری بازارچه وغرفه های ارزان ویا حتی رایگان،اعطای وامهای کم وبدون بهره،معافیت مالیاتی،تضمین خریدو…میتواندتاثیری انکارناپدیرداشته باشد.