خاک را با رنگ و آتش کیمیا کنیم

میناکاری،هنری است با قدمت چند هزار سال که آثاری بسیار زیبا و گرانقدر را در پیشینه داراست .
موزه های ایران و جهان آراسته با این هنر گرانبهاست .
خاک را با رنگ و آتش کیمیا کنیم عنوان مقاله ای است با موضوع میناکاری این هنرجادویی!

پیشینه میناکاری

گشت و گذار در کتب تاریخی برای هنر میناکاری پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال مشخص می نماید .

هنری که برای زیبایی بخشیدن به زیور آلات و ظروف مختلف از آن استفاده می‌شده‌است.

این هنر ترکیبی از آتش و رنگ و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته و نقش‌های زیبایی را می‌آفریند.

به گفته برخی کارشناسان این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشور‌ها رفته‌است.

البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشینه‌ای بسیار طولانی دارند.

نمونه های تاریخی میناکاری

• شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد که درقبرس یافت شده و نمونه‌ای از میناکاری مرصع است.

• مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد است.

• یک جفت گوشواره طلا در نهاوند که سبک زرگری آن به سده هفتم تاهشتم پیش از میلادمربوط است.

• بازوبندی ازطلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده برروی آن که مربوط به دوران هخامنشیان است.
  درحال حاضر این اثرباستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.

یافتن تعداد زیادظروف برنجی و میناکاری نشان دهنده رشد بسیاراین هنر دردوره سلجوقیان بوده است.

نکته قابل توجه اینکه این آثار به کشور‌های همسایه نیز فرستاده می‌شده‌است.

یکی از نمونه‌های ارزشمند این دوره میناکاری بر روی نقره «سینی آلب ارسلان»است.

این اثر ارزشمند در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری می‌شود.

مراحل تهیه اثر میناکاری

• تهیه ورق یا زیرساخت (خم کاری و چکش کاری )

• تمیز کردن سطح زیر ساخت با نمک و سرکه،جوهر گوگرد (اسیدسولفوریک)،صابون، الیاف فلزی، سمباده و آب نمک

• آماده کردن لعاب

• لعاب کاری با دو روش اسپری و دستی و غرقاب

• پختن لعاب

• آماده سازی رنگ

• انتقال طرح بر روی لعاب

• نقاشی

• پخت نقاشی

• لعاب کاری نهایی و تکمیل کاری

راه های تشخیص یک میناکاری مرغوب

وقتی کالایی قیمت بالایی داشته باشد قطعا افرادی سودجو اقدام به تولید بی کیفیت و قلابی آن می نمایند .اگرقصد خرید این هنر ارزشمند را دارید با رعایت موارد زیر می توانید محصول مرغوب این هنر را به درستی تشخیص دهید.

جنس و ظاهر

معمولا میناکاری روی مس صورت می گیرد. باید بدانید که مس مرغوب وزن بیشتری هم دارد؛ پس راحت ترین روش این است که محصول مورد نظر را در دست تان بگیرید و وزن آن را بسنجید.اگر وزن به تناسب اندازه کار جور نبود پس مس آن مرغوبیت کمتری دارد و باید ارزان تر باشد. شما می توانید این کار را با قیمتی ارزان تر بخرید؛ اما باید نسبت به عواقب آن به ویژه از دست رفتن شکل اولیه ظرف یا همان دفرم شدن آگاه باشید.

در مرحله بعد روی سطح کار دست بکشید. اگر کاملا صاف و براق یا به اصطلاح شیشه ای بود دست روی کار مرغوبی گذاشته اید که همه چیز تمام است. اگر سطح کار زبر بود به این معناست که لعاب مینا در اثر دمای بیش از حد کوره یا زمان طولانی ماندگاری ظرف در کوره سوخته است. البته استفاده از رنگ های نامرغوب نیز می تواند موجب زبری سطح کار شود. حواس تان به ترک، پریدگی، پوسته، حباب، سوراخ و … نیز باشد.

پشت کار نیز باید لعاب مرغوب و با کیفیت و بدون زدگی و تَرک خوردگی داشته باشد. زیرساخت مینا هم باید یک‌ نواخت و یک‌تکه باشد و  قسمت‌های زاید در آن دیده نشود. به لبه های زیرساخت نیز توجه کنید که باید عاری از رنگ سبز و بدون تَرک و فاقد قسمت تیز و برنده باشد.

صاف و یک‌دست بودن سطح اتکای ظرف نیز نکته مهمی در تشخیص مینای مرغوب به شمار می رود.

رنگ و نقوش

در میناکاری از نقوش سنتی مانند اسلیمی، ختایی،گل و مرغ و ترکیب آنها استفاده می شود. ظرافت طراحی و تنوع رنگ بالا ارزش کار را بالا می برد و استفاده از رنگی خاص مانند زیر مجموعه های رنگ قرمز یا ارغوانی نیز قیمت را بالا می برند چرا که پودر طلا یکی از مواد مورد استفاده در آنهاست.

ضخامت رنگ در نقاشی و تزیین مینا یکنواخت است و نباید رنگ‌های آن در مرزِ طرح‌ها، در هم ادغام شده باشند. نقوش مینای مرغوب اصالت ایرانی دارند و در رنگ‌گذاری آنها طرح اصلی حفظ و قلم‌گیری با نهایت دقت انجام می شود. نقش‌ها بایستی تمیز و با ظرافت پیاده شده باشند.

شناسنامه

شناسنامه اعتبار یک محصول در بازار است. برای تشخیص میناکاری مرغوب به دنبال شناسنامه آن باشید؛ توضیحاتی در مورد محصول، سازنده آن و گارانتی. باید بدانید که این ظرف میناکاری شده از کجا آمده، به دست چه کسی یا چه مجموعه ای ساخته شده و یا تحت عنوان کدام نام تجاری تولید می شود و کدام مجموعه در مورد کیفیت آن پاسخگو است؟ اثر مینای اصیل و مرغوب اصطلاحا رقم دارد و نام هنرمند، تاریخ و محل ساخت نیز بر روی آن دیده می شود.

امیدواریم با خواندن مقاله خاک را با رنگ و آتش کیمبا کنیم بیشتر با میناکاری آشنا شده باشید.

بهترین آثار هنرمندان معاصر در زمینه میناکاری را می توانید از سایت نیلگون نما به صورت اینترنتی تهیه کنید.